In de jaren tachtig bracht NOS sales in Montreux de serie De Filmers op de internationale filmmarkt. Het was een jongerendrama van de IKON. Een terugblik hoe de serie tot stand kwam.
Het had allemaal zo mooi in elkaar kunnen passen. Het leek voor mij een geschenk uit de hemel. Maar ja, de wet van Murphy……….
Op een weekend voor omroepmedewerkers die een cursus hadden gevolgd op Santbergen ontmoette ik Y.F. die werkte bij de IKON televisie. We raakten in gesprek. Ik vertelde een dramaserie met en voor jongeren te willen maken en had voor de inhoud een duidelijk idee. Met mijn theater en beperkte televisie ervaring zou dit een stap voorwaarts betekenen. Direct was zij enthousiast. Met W.K. van de IKON volgde een gesprek. Enthousiast gaf deze directeur dominee ons de opdracht research te doen. Voor aankomend talent op het gebied van jongerendrama had hij wel oren. Dit soort drama was een hobby, een specialiteit van hem en sleepte zelfs prijzen ermee in de wacht.
Geruime tijd werkte ik met Y.F. We hadden veel plezier. Het enige was dat we niet opschoten. Dat hoort kennelijk bij de IKON, dacht ik. Op een dag wilde de directeur met mij praten, hij was benieuwd naar onze vorderingen. Het verbaasde hem niet dat er nog niets te melden viel. ‘Er is ook altijd wat met die vrouwen’, zuchtte hij. Onmiddellijk begreep ik waarom Y.F. zo graag bij haar thuis af wilde spreken en dan voor mij kookte.
De directeur besloot met iemand van buiten verder te gaan, een schrijfster van scenario’s. Hij zou dan als eindredacteur bij de ontwikkeling van de serie altijd aanwezig zijn. Het viel mij op dat hij van M.M. nogal gecharmeerd was. Inplaats van bij Y.F. thuis at ik nu met de schrijfster en de dominee regelmatig in een restaurant. M.M. genoot opvallend veel van zijn aandacht en samen met hem bouwde ze een steeds sterkere band op waar het tijdens onze bijeenkomsten moeilijk tussen komen was. Uiteindelijk kreeg de definitieve versie van De Filmers groen licht. Liever had ik als regisseur niet het accent bij een meisje maar bij een jongen gezien maar ja, deze kans kon ik niet voorbij laten gaan.
De IKON wees een producer uit eigen gelederen aan. De nerveus lachende vrouw maakte op mij een uiterst instabiele indruk. Ze lachte net iets te veel, tegen het hysterische aan. Ook probeerde ze allerlei vrouwelijke vleierijen op mij uit. Maar mijn aandacht was volledig gericht op mijn debuut. Zij contracteerde een filmcrew en prees daarbij de regieassistentie R.H. de hemel in. Het vinden van jonge acteurs was knap lastig en zorgde voor de nodige stress. Een paar dagen voor de geplande repetities moest nog een hoofdrol worden ingevuld. Uit wanhoop zochten R.H. en ik zelfs op straat. Uiteindelijk lukte het net op tijd een jongen te vinden op een schoolplein.
Door mijn theaterachtergrond brak een vertrouwde periode aan waarin ik met alle amateurs zonder filmervaring een band opbouwde. Ik maakte duidelijk dat ze op de set alleen naar mij moesten luisteren. Bij repetitie’s was R.H. altijd aanwezig. Ze hield de mise en scene bij voor het script. Had ik een vraag of zag ik een probleem dan zei ze altijd: dat komt goed. Ik vertrouwde haar volledig en keek met de nodige spanning uit naar de opnameperiode. Een tegenvaller was dat van de filmcrew uitgerekend de eigen cameraman van de IKON nog nooit iets met drama had gedaan. De producer zei dat ze dat niet kon helpen omdat dit nu eenmaal een low budget productie was en de cameraman in deze draaiperiode vrij en moest worden ingezet. Ik was niet gerustgesteld.
Tijdens de eerste draaidag was de communicatie met de cameraman minimaal en vooral onhandig. Waarschijnlijk zochten we beide naar houvast. ’s Avonds belde de producer mij. Ze vertelde dat ze samen met R.H. de rushes had bekeken van die dag en zij waren tot de conclusie gekomen dat de cameraman er niets van had gebakken. Voor ik kon zeggen dat iedereen dat had zien aankomen vertelde ze dat R.H. iemand kende die net afgestudeerd was in California. Een unieke kans zou dit voor hem zijn en daarmee direct de opnameperiode gered. We konden de volgende dag opnieuw van start.
Mijn contact met de acteurs verliep zoals gepland. Zij acteerden zoals ik dat graag zag. Tijdens de lange en vermoeide draaidagen overlegden de cameraman met R.H. opvallend veel. Sussend vertelde de producer dat zoiets heel normaal was. Maar elke dag groeide het vermoeden dat dit tweetal bezig was mij op een zijspoor te werken. Ze deelden ook samen het bed. Toen ik daarover begon zei de cameraman: ‘Laat ons die film nu maar maken. Jouw naam komt als regisseur op de rol.’ Dat sloeg in als een bom. Ik kwam niet uit de film maar uit de tv wereld. Dat was minder. In een keer was mijn vertrouwen in het tweetal verdwenen. De coup was netjes gepland: R.H. zou haar vriendje er op deze manier in werken. De producer hielp mee in de machtsgreep.
Meer en meer kostte het moeite de nodige energie op te brengen. Ik vond dat de acteurs van dit alles niets moesten weten. Er werd onnodig veel materiaal gebruikt. Dat was niet te rijmen in een low budget productie. In een keer werd het duidelijk waarom een take vaak meer dan tien keer over moest van de cameraman. Dit was zijn leerschool. Hij wilde en kon op een Hollywood manier werken. De materiaalkosten voor hem geen probleem. De producer liet dit gewoon gebeuren en flipte intussen. Uit een raam van de villa waar we buiten opnamen maakten bleef het storende geluid van een schrijfmachine doorgaan nadat een paar keer stilte voor opname was geroepen. Bijna jankend klonk haar stem: de callsheets voor morgen moeten toch een keer gemaakt worden!
Het ging echt mis toen we over meer dan de helft van de draaiperiode waren. De toenemende spanningen zorgden bij mij voor extreme stress. Tijdens een opname op een zolder werd ik duizelig en wankelde richting trap, mompelend dat er niets aan de hand was, waarna ik in elkaar stortte. Een dramatisch moment. De draaiperiode werd stopgezet. Individuele gesprekken bij de dominee volgden. Met als resultaat: maanden later zou de shooting worden afgerond met een andere regieassistente. Vanaf dat moment verliep de draaiperiode zoals gepland. Ik slaakte een zucht en keek uit naar een ontspannen montageperiode.
De NOS wees een editor aan. De man had theatrale belangstelling en zag het filmmateriaal. Verrassend snel bedankte hij voor de klus. Na het zien van een aantal rushes begreep hij maar niet waarom er zoveel takes van een scene waren genomen terwijl de eerste volgens hem goed was. Dat vond ik ook, vooral omdat de acteurs in die eerste take het sterkst presteerden. De editor had weinig zin de grote hoeveelheid materiaal te bekijken. Een freelancer nam het over. Een buitenlander die nooit op tijd kwam en dagelijks extreem stonk naar drank. Daarbij kwam dat hij de montage periode onnodig rekte, kennelijk om zoveel mogelijk aan het monteren te verdienen.
Nadat de film op video was overgeschreven vlak voor uitzending kwam een volgende tegenvaller. Het beeld wiebelde regelmatig, een soort diepzee effect. Het werd daarbij telkens scherp en dan weer onscherp. De meeste videomachines waren aan vervanging toe werd mij verteld. Via een oude buurjongen die directeur was van het facilitair bedrijf kon net op tijd dit probleem aanvaardbaar opgelost worden. Bij de voorvertoning voor de pers in de montageruimte was ik door de zenuwen van de afgelopen periode volledig mijn stem kwijt. De vermoeidheid sloeg meedogenloos toe. Dat hoort zo, dat is normaal in de wereld van de speelfilm werd mij toegefluisterd.
De serie ging de buis op. Daarna kwamen we als drietal ( M.M. , W.K. en ik) op initiatief van de directeur opnieuw bij elkaar om te werken aan een nieuwe serie. W.K keek opnieuw veel naar M.M. die dan met een groot gebaar haar haren achterover gooide waardoor een litteken op haar voorhoofd zichtbaar werd. Opmerkelijk was dat Littekens de titel werd van de serie. Naast een tv serie werd een speelfilm versie gepland. Daarvoor was geld nodig van het filmfonds. Ik moest voor een commissie verschijnen. Samen met de producent die mij vooraf een borrel opdrong om te ontspannen zat ik vol zenuwen, behoorlijk verkrampt aan een tafel met heren als beulen, zoals me was voorspeld door collega’s. Inderdaad het werd een mensonterende ervaring.
De spanning in de ruimte was aanhoudend te snijden. Ik herinner me nog dat een van de filmbooboos op een gegeven moment opmerkte: De dialoog in het script is meer een televisiedialoog dan een filmdialoog. Doodse stilte. Ik begreep niets van die opmerking. Kritiek? Provocatie? Uitdaging? In mijn ogen was een dialoog goed of niet. Daarbij had ik de tekst niet geschreven. Mijn spontane reactie: Ik vind het meer een filmdialoog dan een televisiedialoog. Deze opmerking ontspande niet, deed het tegenovergestelde. Terugkijkend had ik vanaf het begin in die verkrampte sfeer met deze filmdeskundigen de bui al voelen hangen. Ik kwam niet uit de filmwereld. Afgewezen.
Na de directeurswissel bij de IKON diende ik een nieuw plan in voor een serie, dit keer niet op film maar in de tv studio, dus op video. De nieuwe directeur die overkwam van de AVRO was enthousiast. Zo enthousiast zelfs dat hij direct mijn idee kaapte en van alles erbij verzon om het in zijn ogen nog fantastischer en geweldiger te maken. Bij de casting sessie was ik aanwezig hoewel ik door een griep geveld eigenlijk in bed had moeten blijven. Mijn lichaam protesteerde voor de derde keer: hou toch op met het werken voor deze interkerkelijke omroep. Er rust geen zegen op. Een pijnlijke leerschool.
De serie De Filmers werd dus aangeboden in Montreux. De salesmanager van de Nos zei later dat er veel belangstelling voor was maar geen land wilde zich eraan wagen omdat de jonge kijkers wel eens ‘op bepaalde gedachten konden worden gebracht door de manier waarop de poging tot aanranding in beeld te zien was’. Op youtube staat het 4e en laatste deel: donderdag.
Joop Brussee
27 juni 2022
hobbels
openvuist.com 